Bài 11
MỘT SỐ PHẠM TRÙ CƠ BẢN
CỦA ĐẠO ĐỨC HỌC
( 2 tiết )
I. MỤC TIÊU BÀI HỌC:
1.Về kiến thức:
- Biết được thế nào là nghĩa vụ, lương tâm, nhân phẩm, danh dự và hạnh phúc.
2.Về ki� năng:
- Biết thực hiện các nghĩa vụ đạo đức liên quan đến bản thân.
- Biết giữ gìn danh dự, nhân phẩm, lương tâm của mình; biết phấn đấu cho hạnh phúc của bản
thân và xã hội.
3.Về thái độ:
- Coi trọng việc giữ gìn lương tâm, nhân phẩm, danh dự và hạnh phúc.
- Tôn trọng nhân phẩm của người khác.
II. TRỌNG TÂM :
- Làm rõ cả 4 phạm trù: nghĩa vụ, lương tâm, nhân phẩm, danh dự và hạnh phúc.
III. PHƯƠNG PHÁP :
Thuyết trình, kể chuyện, đàm thoại, trực quan.
IV. PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC:
- Tranh, ảnh, sơ đồ.
- Có thể sử dụng vi tính, máy chiếu.
V. TIẾN TRÌNH LÊN LỚP :
1. Ổn định tổ chức lớp :
2. Kiểm tra bài cũ:
3. Giảng bài mới:
Phạm trù về thực chất là khái niệm, nhưng là khái niệm cơ bản nhất, chung nhất, khái quát nhất của một ngành khoa học. Bài học giúp ta tìm hiểu các phạm trù của khoa học nghiên cứu về đạo đức: nghĩa vụ, lương tâm, nhân phẩm, danh dự, hạnh phúc.
Phần làm việc của Thầy
Phần làm việc của Trò
Nội dung chính của bài học
Hoạt động 1:
GV sử dụng phương pháp đàm thoại giúp HS tìm hiểu phạm trù "Nghĩa vụ"�
a. Nghĩa vụ là gì?
GV nêu các câu hỏi:
( Qua ví dụ trong SGK về hoạt động nuôi con của loài sói và loài người, các em thấy có gì khác nhau?
GV chốt ý:
Nghĩa vụ là một trong những nét đặc trưng của đời sống con người, trong khi đó, con vật chỉ quan hệ với nhau trên cơ sở bản năng.
GV nêu câu hỏi khác:
(Tại sao trong cuộc sống, để thoả mãn những nhu cầu, lợi ích của mình, mỗi cá nhân cần đến sự giúp đỡ của người khác, của xã hội? Ví dụ minh hoạ.
GV giảng:
Mọi người trong xã hội đều có những nhu cầu, lợi ích cần thoả mãn để đựơc tồn tại và phát triển. Làm thế nào để có thể thoả mãn nhu cầu lợi ích của mình nhưng cũng đáp ứng được nhu cầu, lợi ích của người khác, của cộng đồng? Xã hội đặt ra các yêu cầu chung. Cá nhân ý thức được và biến những yêu cầu đó thành trách nhiệm của bản thân, những trách nhiệm này được gọi là nghĩa vụ.
GV nêu các câu hỏi:
( Thế nào là nghĩa vụ?
( Tại sao gia đình các em và mọi người trong xã hội có nghĩa vụ phải đóng thuế cho nhà nước?
( Tại sao HS đủ tuổi phải tham gia nghĩa vụ quân sự?
( Trong thực tế, không phải khi nào nhu cầu, lợi ích cá nhân cũng phù hợp với nhu cầu, lợi ích của xã hội, có khi còn mâu thuẫn. Lấy ví dụ?
( Trong trường hợp trên, cá nhân phải phải làm gì? Vì sao phải làm như vậy?
GV lưu ý HS:
+ Thật ra, vấn đề mâu thuẫn nêu trên là tạm thời, về lâu dài, mâu thuẫn ấy sẽ không còn, bởi vì, đất nước có thanh bình, thịnh vượng thì gia đình, bản thân mới có điều kiện sống yên vui, hạnh phúc.
+Trong đời sống, người ta thường hay nhầm lẫn giữa việc thực hiện nghĩa vụ với hành vi giúp đỡ người khác. Phải thấy được những yêu cầu khi thực hiện nghĩa vụ: tự do, tự giác, hướng thiện. Nếu thiếu một trong ba điều này thì không thể có nghĩa vụ thật sự.
a. Nghĩa vụ của người thanh niên hiện nay?
GV hỏi:
( Nghĩa vụ của ngưòi thanh niên hiện nay?
( Là HS trung học, em thấy mình có những nghĩa vụ nào?
GV giảng:
Bốn nghĩa vụ cơ bản mà SGK đã nêu là những nghĩa vụ của bất cứ thanh niên nào, tuỳ theo cá nhân khác nhau, mức độ trưởng thành, hoàn cảnh khác nhau sẽ xác định những nghĩa vụ nào là chủ yếu.
Hoạt động 2:
GV sử dụng phương pháp đàm thoại giúp HS tìm hiểu phạm trù "Lương tâm"�
a. Lương tâm là gì?
GV nêu câu hỏi:
( Qua ví dụ ở cuối trang 69 SGK, em hãy cho biết:
- Tại sao bà A cảm thấy hối hận?
- Cảm giác hối hận ấy tác động đến bà A như thế nào?
GV giảng:
Trong cuộc sống, những người có đạo đức luôn tự xem xét, đánh giá mối quan hệ giữa bản thân và với người chung quanh, với xã hội. Trên cơ sở đánh giá hành vi của mình, các cá nhân tự giác điều chỉnh hành vi cho phù hợp các chuẩn mực đạo đức. Đó là lương tâm.
GV đặt các câu hỏi:
( Lương tâm là gì?
( Tìm một ví dụ minh hoạ trạng thái thanh thản của lương tâm?
( Tìm một ví dụ minh hoạ trạng thái cắn rứt của lương tâm?
GV giảng:
Cả hai trạng thái thanh thản và cắn rứt lương tâm đều mang ý nghĩa tích cực: trạng thái thanh thảng của lương tâm giúp con người tự tin hơn vào bản thân, phát huy tính tích cực trong hành vi của mình; trang thái cắn rứt lương tâm giúp cá nhân điều chiỏnh hành vi của mình cho phù hợp với chuẫn mực đạo đức xã hội.
( Thế nào là một người vô lương tâm? Cho ví dụ.
b. Làm thế nào để trở thành người có lương tâm?
GV giảng:
Lương tâm là đặc trưng của đời sống đạo đức, là yếu tố nội tâm làm nên giá trị đạo đức của con người. Nhờ có lương tâm mà những cái tốt đep trong đời sống được duy trì và phát triển. Do đo,� trong cuộc sống không chỉ đỏi hỏi mỗi cá nhân phải có lương tâm mà còn phải biết giữ gìn lương tâm.
( Làm thế nào để trở thành người có lương tâm?
Hoạt động 3:
GV sử dụng phương pháp đàm thoại giúp HS tìm hiểu phạm trù "Nhân phẩm và danh dự"�
a. Nhân phẩm.
GV đặt vấn đề:
Nghĩa vụ và lương tâm là hai phạm trù đạo đức cơ bản. Nếu mỗi người luôn thực hiện tốt nghĩa vụ và sống có lương tâm trong sáng thì chính họ đã tạo ra những phẩm chất nhất định. Những phẩm chất này làm nên giá trị của cá nhân. Đó là nhân phẩm.
GV hỏi:
( Nhân phẩm là gì ?
( Em hãy nêu những phẩm chất đạo đức tiêu biểu của người lính, người thầy thuốc, người thầy giáo ?
( Ban M trong tình huống ở trang 71-SGK đã có được những phẩm chất gì?
GV giảng:
Trong cuộc sống, đa số mọi người đều có ý thức, quan tâm giữ gìn nhân phẩm của mình. Tuy nhiên, vẫn có những kẻ coi thường nhân phẩm của chính mình, có suy nghĩ và việc làm đi ngược lại lợi ích của cộng đồng.
GV hỏi:
( Em tìm ví dụ để minh hoạ cho loại người nầy?
( Thái độ của xã hội đối với người có nhân phẩm hoặc thiếu nhân phẩm?
( Em hãy giải thích câu tục ngữ: "Đói cho sạch, rách cho thơm"
( Làm thế nào để trở thành người có nhân phẩm?
b. Danh dự.
GV giảng:
Khi con người tạo ra cho mình những giá trị làm người ( nhân phẩm) mà được xã hội đánh giá và công nhận thì người đó có danh dự. Ví dụ : Danh dự của người thầy thuốc, danh dự của người chiến sĩ, danh dự của người Đảng viên cộng sản, danh dự của người Đoàn viên thanh niên.
GV hỏi:
( Danh dự là gì?
GV giảng:
Danh dự có cơ sở từ những cống hiến của con người đối với xã hội. Mỗi người đều có đóng góp ít nhiều cho xã hội, vì thế đều có danh dự. Danh dự có ý nghĩa rất lớn: nó sẽ tạo nên một sức mạnh tinh thần thúc đẩy con người làm đều tốt, tránh đều xấu.
GV hỏi:
( Các em lấy ví dụ từ người chiến sĩ, người thầy thuốc.để chứng minh điều đó?
GV đặt vấn đề và hỏi:
(Trong xã hội, bên cạnh đa số những người có danh dự, vẫn có những kẻ đánh mất danh dự của mình. Họ là những đối tượng nào?
GV giảng:
Khi một cá nhân biết tôn trọng và bảo vệ nhân phẩm, danh dự của mình thì người đó có lòng tự trọng. Tự trọng khác với tự ái.
GV hỏi:
( Các em hãy phân biệt tự trọng với tự ái? Cho ví dụ minh hoạ
GV giảng:
Tự trọng là một phẩm chất tốt đẹp giúp con người cầu tiến, vươn lên hoàn thiện nhân cách ( VD: Anh công an không nhận tiền mãi lộ; em nhỏ đánh giày không nhận tiền của khách hàng vứt xuống đất.)
Tự ái là một thói xấu, quá đề cao tính cá nhân, ích kỷ có những phản ứng sai lầm. ( VD: Giận dỗi khi bố mua cho chiếc xe đạp cũ; mượn quyển truyện, bạn không đưa ngay, đến lúc bạn đưa, giận không cầm; chữi bạn, đánh bạn vì một lời nói chỉ ra khuyết điểm của mình .)
Hoạt động 4:
GV sử dụng phương pháp đàm thoại giúp HS tìm hiểu phạm trù "Hạnh phúc"�
a. Hạnh phúc là gì?
GV đặt vấn đề :
Trong cuộc sống, con người luôn luôn mong muốn được thoả mãn các nhu cầu về vật chất và nhu cầu về tinh thần.
GV hỏi:
(Em hiểu thế nào về những nhu cầu này? Có thể nêu các ví dụ?
GV giảng:
Có những nhu cầu không lành mạnh, thiếu đạo đức ( nghiện ma tuý, ăn cắp , chiếm đoạt tài sản của người khác để làm giàu.) Có những nhu cầu chân chính, lành mạnh ( học tập, lao động, nghiên cứu khoa học, thưởng thức nghệ thuật.) Khi con người được thoả mãn nhu cầu chân chính, lành mạnh , con người có cảm xúc vui sướng, thích thú, khoan khoái.Cảm xúc ấy chính là hạnh phúc.
GV hỏi:
( Hạnh phúc là gì?
( Lấy các ví dụ về hạnh phúc?
b. Hạnh phúc cá nhân và hạnh phúc xã hội.
GV giảng:
Cảm xúc của con người luôn gắn với từng cá nhân. Vì vậy, khi nói đến hạnh phúc trước tiên là nói đến hạnh phúc cá nhân.
Con người sống trong xã hội phải có nghĩa vụ đối với xã hội. Nghĩa vụ đó đem lại hạnh phúc cho mọi người và đó là hạnh phúc xã
MỘT SỐ PHẠM TRÙ CƠ BẢN
CỦA ĐẠO ĐỨC HỌC
( 2 tiết )
I. MỤC TIÊU BÀI HỌC:
1.Về kiến thức:
- Biết được thế nào là nghĩa vụ, lương tâm, nhân phẩm, danh dự và hạnh phúc.
2.Về ki� năng:
- Biết thực hiện các nghĩa vụ đạo đức liên quan đến bản thân.
- Biết giữ gìn danh dự, nhân phẩm, lương tâm của mình; biết phấn đấu cho hạnh phúc của bản
thân và xã hội.
3.Về thái độ:
- Coi trọng việc giữ gìn lương tâm, nhân phẩm, danh dự và hạnh phúc.
- Tôn trọng nhân phẩm của người khác.
II. TRỌNG TÂM :
- Làm rõ cả 4 phạm trù: nghĩa vụ, lương tâm, nhân phẩm, danh dự và hạnh phúc.
III. PHƯƠNG PHÁP :
Thuyết trình, kể chuyện, đàm thoại, trực quan.
IV. PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC:
- Tranh, ảnh, sơ đồ.
- Có thể sử dụng vi tính, máy chiếu.
V. TIẾN TRÌNH LÊN LỚP :
1. Ổn định tổ chức lớp :
2. Kiểm tra bài cũ:
3. Giảng bài mới:
Phạm trù về thực chất là khái niệm, nhưng là khái niệm cơ bản nhất, chung nhất, khái quát nhất của một ngành khoa học. Bài học giúp ta tìm hiểu các phạm trù của khoa học nghiên cứu về đạo đức: nghĩa vụ, lương tâm, nhân phẩm, danh dự, hạnh phúc.
Phần làm việc của Thầy
Phần làm việc của Trò
Nội dung chính của bài học
Hoạt động 1:
GV sử dụng phương pháp đàm thoại giúp HS tìm hiểu phạm trù "Nghĩa vụ"�
a. Nghĩa vụ là gì?
GV nêu các câu hỏi:
( Qua ví dụ trong SGK về hoạt động nuôi con của loài sói và loài người, các em thấy có gì khác nhau?
GV chốt ý:
Nghĩa vụ là một trong những nét đặc trưng của đời sống con người, trong khi đó, con vật chỉ quan hệ với nhau trên cơ sở bản năng.
GV nêu câu hỏi khác:
(Tại sao trong cuộc sống, để thoả mãn những nhu cầu, lợi ích của mình, mỗi cá nhân cần đến sự giúp đỡ của người khác, của xã hội? Ví dụ minh hoạ.
GV giảng:
Mọi người trong xã hội đều có những nhu cầu, lợi ích cần thoả mãn để đựơc tồn tại và phát triển. Làm thế nào để có thể thoả mãn nhu cầu lợi ích của mình nhưng cũng đáp ứng được nhu cầu, lợi ích của người khác, của cộng đồng? Xã hội đặt ra các yêu cầu chung. Cá nhân ý thức được và biến những yêu cầu đó thành trách nhiệm của bản thân, những trách nhiệm này được gọi là nghĩa vụ.
GV nêu các câu hỏi:
( Thế nào là nghĩa vụ?
( Tại sao gia đình các em và mọi người trong xã hội có nghĩa vụ phải đóng thuế cho nhà nước?
( Tại sao HS đủ tuổi phải tham gia nghĩa vụ quân sự?
( Trong thực tế, không phải khi nào nhu cầu, lợi ích cá nhân cũng phù hợp với nhu cầu, lợi ích của xã hội, có khi còn mâu thuẫn. Lấy ví dụ?
( Trong trường hợp trên, cá nhân phải phải làm gì? Vì sao phải làm như vậy?
GV lưu ý HS:
+ Thật ra, vấn đề mâu thuẫn nêu trên là tạm thời, về lâu dài, mâu thuẫn ấy sẽ không còn, bởi vì, đất nước có thanh bình, thịnh vượng thì gia đình, bản thân mới có điều kiện sống yên vui, hạnh phúc.
+Trong đời sống, người ta thường hay nhầm lẫn giữa việc thực hiện nghĩa vụ với hành vi giúp đỡ người khác. Phải thấy được những yêu cầu khi thực hiện nghĩa vụ: tự do, tự giác, hướng thiện. Nếu thiếu một trong ba điều này thì không thể có nghĩa vụ thật sự.
a. Nghĩa vụ của người thanh niên hiện nay?
GV hỏi:
( Nghĩa vụ của ngưòi thanh niên hiện nay?
( Là HS trung học, em thấy mình có những nghĩa vụ nào?
GV giảng:
Bốn nghĩa vụ cơ bản mà SGK đã nêu là những nghĩa vụ của bất cứ thanh niên nào, tuỳ theo cá nhân khác nhau, mức độ trưởng thành, hoàn cảnh khác nhau sẽ xác định những nghĩa vụ nào là chủ yếu.
Hoạt động 2:
GV sử dụng phương pháp đàm thoại giúp HS tìm hiểu phạm trù "Lương tâm"�
a. Lương tâm là gì?
GV nêu câu hỏi:
( Qua ví dụ ở cuối trang 69 SGK, em hãy cho biết:
- Tại sao bà A cảm thấy hối hận?
- Cảm giác hối hận ấy tác động đến bà A như thế nào?
GV giảng:
Trong cuộc sống, những người có đạo đức luôn tự xem xét, đánh giá mối quan hệ giữa bản thân và với người chung quanh, với xã hội. Trên cơ sở đánh giá hành vi của mình, các cá nhân tự giác điều chỉnh hành vi cho phù hợp các chuẩn mực đạo đức. Đó là lương tâm.
GV đặt các câu hỏi:
( Lương tâm là gì?
( Tìm một ví dụ minh hoạ trạng thái thanh thản của lương tâm?
( Tìm một ví dụ minh hoạ trạng thái cắn rứt của lương tâm?
GV giảng:
Cả hai trạng thái thanh thản và cắn rứt lương tâm đều mang ý nghĩa tích cực: trạng thái thanh thảng của lương tâm giúp con người tự tin hơn vào bản thân, phát huy tính tích cực trong hành vi của mình; trang thái cắn rứt lương tâm giúp cá nhân điều chiỏnh hành vi của mình cho phù hợp với chuẫn mực đạo đức xã hội.
( Thế nào là một người vô lương tâm? Cho ví dụ.
b. Làm thế nào để trở thành người có lương tâm?
GV giảng:
Lương tâm là đặc trưng của đời sống đạo đức, là yếu tố nội tâm làm nên giá trị đạo đức của con người. Nhờ có lương tâm mà những cái tốt đep trong đời sống được duy trì và phát triển. Do đo,� trong cuộc sống không chỉ đỏi hỏi mỗi cá nhân phải có lương tâm mà còn phải biết giữ gìn lương tâm.
( Làm thế nào để trở thành người có lương tâm?
Hoạt động 3:
GV sử dụng phương pháp đàm thoại giúp HS tìm hiểu phạm trù "Nhân phẩm và danh dự"�
a. Nhân phẩm.
GV đặt vấn đề:
Nghĩa vụ và lương tâm là hai phạm trù đạo đức cơ bản. Nếu mỗi người luôn thực hiện tốt nghĩa vụ và sống có lương tâm trong sáng thì chính họ đã tạo ra những phẩm chất nhất định. Những phẩm chất này làm nên giá trị của cá nhân. Đó là nhân phẩm.
GV hỏi:
( Nhân phẩm là gì ?
( Em hãy nêu những phẩm chất đạo đức tiêu biểu của người lính, người thầy thuốc, người thầy giáo ?
( Ban M trong tình huống ở trang 71-SGK đã có được những phẩm chất gì?
GV giảng:
Trong cuộc sống, đa số mọi người đều có ý thức, quan tâm giữ gìn nhân phẩm của mình. Tuy nhiên, vẫn có những kẻ coi thường nhân phẩm của chính mình, có suy nghĩ và việc làm đi ngược lại lợi ích của cộng đồng.
GV hỏi:
( Em tìm ví dụ để minh hoạ cho loại người nầy?
( Thái độ của xã hội đối với người có nhân phẩm hoặc thiếu nhân phẩm?
( Em hãy giải thích câu tục ngữ: "Đói cho sạch, rách cho thơm"
( Làm thế nào để trở thành người có nhân phẩm?
b. Danh dự.
GV giảng:
Khi con người tạo ra cho mình những giá trị làm người ( nhân phẩm) mà được xã hội đánh giá và công nhận thì người đó có danh dự. Ví dụ : Danh dự của người thầy thuốc, danh dự của người chiến sĩ, danh dự của người Đảng viên cộng sản, danh dự của người Đoàn viên thanh niên.
GV hỏi:
( Danh dự là gì?
GV giảng:
Danh dự có cơ sở từ những cống hiến của con người đối với xã hội. Mỗi người đều có đóng góp ít nhiều cho xã hội, vì thế đều có danh dự. Danh dự có ý nghĩa rất lớn: nó sẽ tạo nên một sức mạnh tinh thần thúc đẩy con người làm đều tốt, tránh đều xấu.
GV hỏi:
( Các em lấy ví dụ từ người chiến sĩ, người thầy thuốc.để chứng minh điều đó?
GV đặt vấn đề và hỏi:
(Trong xã hội, bên cạnh đa số những người có danh dự, vẫn có những kẻ đánh mất danh dự của mình. Họ là những đối tượng nào?
GV giảng:
Khi một cá nhân biết tôn trọng và bảo vệ nhân phẩm, danh dự của mình thì người đó có lòng tự trọng. Tự trọng khác với tự ái.
GV hỏi:
( Các em hãy phân biệt tự trọng với tự ái? Cho ví dụ minh hoạ
GV giảng:
Tự trọng là một phẩm chất tốt đẹp giúp con người cầu tiến, vươn lên hoàn thiện nhân cách ( VD: Anh công an không nhận tiền mãi lộ; em nhỏ đánh giày không nhận tiền của khách hàng vứt xuống đất.)
Tự ái là một thói xấu, quá đề cao tính cá nhân, ích kỷ có những phản ứng sai lầm. ( VD: Giận dỗi khi bố mua cho chiếc xe đạp cũ; mượn quyển truyện, bạn không đưa ngay, đến lúc bạn đưa, giận không cầm; chữi bạn, đánh bạn vì một lời nói chỉ ra khuyết điểm của mình .)
Hoạt động 4:
GV sử dụng phương pháp đàm thoại giúp HS tìm hiểu phạm trù "Hạnh phúc"�
a. Hạnh phúc là gì?
GV đặt vấn đề :
Trong cuộc sống, con người luôn luôn mong muốn được thoả mãn các nhu cầu về vật chất và nhu cầu về tinh thần.
GV hỏi:
(Em hiểu thế nào về những nhu cầu này? Có thể nêu các ví dụ?
GV giảng:
Có những nhu cầu không lành mạnh, thiếu đạo đức ( nghiện ma tuý, ăn cắp , chiếm đoạt tài sản của người khác để làm giàu.) Có những nhu cầu chân chính, lành mạnh ( học tập, lao động, nghiên cứu khoa học, thưởng thức nghệ thuật.) Khi con người được thoả mãn nhu cầu chân chính, lành mạnh , con người có cảm xúc vui sướng, thích thú, khoan khoái.Cảm xúc ấy chính là hạnh phúc.
GV hỏi:
( Hạnh phúc là gì?
( Lấy các ví dụ về hạnh phúc?
b. Hạnh phúc cá nhân và hạnh phúc xã hội.
GV giảng:
Cảm xúc của con người luôn gắn với từng cá nhân. Vì vậy, khi nói đến hạnh phúc trước tiên là nói đến hạnh phúc cá nhân.
Con người sống trong xã hội phải có nghĩa vụ đối với xã hội. Nghĩa vụ đó đem lại hạnh phúc cho mọi người và đó là hạnh phúc xã
FAQ
FAQ is empty.